ÜNYE

Ünye (Antik Yunanca "Oinòe" veya "Oἰνόη"), Ordu iline bağlı bir ilçedir. Ordu'nun merkez ilçesi Altınordu'dan sonra en büyük ilçesidir. Ünye, Osmanlı Döneminde birçok kadı'nın doğum yeri olması sebebiyle "Kadılar Şehri" olarak da anılmaktadır.

Ünye, kurulduğu tarihten bu yana ismi değiştirilmeyen nadir yerleşim yerlerinden bir tanesidir. Ünye adı, eski kaynaklarda Oinoie, Onea ve Unieh gibi çeşitli yazım biçimine sahiptir. Okunuşu itibarıyla Ünye’yi çağrıştıran bu isimler, Luvi dilinde “bağ, üzüm, şarap” anlamına gelen “Oinos” sözcüğünden türemiştir ve “Şarap yöresi, şarabı bol yöre” anlamına gelmektedir.

İlçe ekonomisi temel olarak tarıma dayanmaktadır. Gerçekten özellikle fındık tarımı ilçe ekonomisinin can damarını oluşturmaktadır. Gerek fındık tarımı ile uğraşan aileler, gerek fındık ticareti ile uğraşan ticarethaneler ve gerekse de fındık kırma tesisleri ekonominin can damarını oluşturmaktadır. İlçe yerleşkesinin büyük kısmını fındık bahçeleri kaplamaktadır. Fındık dışındaki ürünler ekonomik hayatta büyük bir yer kaplamayan, ailelerin genelde kendi ihtiyaçları için yetiştirdikleri ya da köylülerin pazarda sattıkları ürünlerdir. Ünye hurması, mısır, pancar diye bilinen pancar da yetiştirilmekte, son yıllarda iklimin elverişliliği nedeniyle kivi üretimi artmaktadır.

Tarım dışında ilçenin en büyük sanayi kuruluşu Ünye Çimento Fabrikası'dır. Ünye limanı beklenen canlılığa bir türlü kavuşamamıştır. Fakat içerisinde kurulan Ünye Tersanesi sayesinde gemi onarım ve yapım çalışmalarıyla daha aktif bir rol üstlenmiştir. Ünye un fabrikası ÜNSAN ortaçaplı bir un fabrikasıdır. Son yıllarda tekstil atölyeleri sayısında bir canlanma gözükmektedir. Esnaf işletmeleri tarımdan sonraki en önemli geçim kaynağıdır. Gerçekten esnafların şehrin siyasi hayatına da yön vermekte olduğu gözlenmektedir. Ayrıca son zamanlarda Ünye manyetik kumuna karşı ilgiler artmıştır. Ünye-Ceyhan Boru Hattı günümüzde hala aktiftir.

Ünye ve çevresinin Anadolu’daki en eski yerleşim yerleri arasında yer aldığı ve yerleşimin Tarih öncesinden başladığı Kılıç Kökten'nin yaptığı kazı sayesinde anlaşılmıştır. Ünye’nin bilinen tarihi Hititler dönemine kadar uzanır. Roma ve Bizans sınırları içinde kalan yerleşme ve çevresi, Danişmendli ve Anadolu Selçuklu egemenliğinde kaldı. Ne var ki, bu dönemlere ilişkin ilçe sınırları içinde tarihsel bir kalıntı tespit edilmemiştir. Daha sonra Trabzon İmparatorluğu sınırları içindeyken, Trabzon imparatoru II. İoannis tarafından Ünye Kalesi yaptırıldı. Hacıemiroğulları Beyliği elindeyken Ünye'yi 1461’de Osmanlılar ele geçirdi.

Ünye, 1867'de Trabzon vilayetinin kurulmasından sonra, bu vilayete bağlı Canik sancağının bir kazası haline getirildi. Trabzon vilayetinin ilk salnamesi olan salnameye göre Ünye’nin sadece erkek nüfusu tespit edilmişti. Buna göre Ünye kazasında 10.972 Müslüman erkek, 1.501 Rum erkek ve 1.253 Ermeni erkek yaşıyordu. Toplam erkek sayısı, 13.726 kişiydi. 1896 yılı nüfusuna bakınca, bu tarihte sadece yetişkin erklerin tespit edildiği sonucuna varılabilir. Bu durumda Ünye kazasının tahmini nüfusu yetişkin erkeğin dört katıdır. Buradan hareketle Ünye kazasının tahmini nüfusunun 54.904 kişinden oluştuğu söylenebilir. Bu tarihte Fatsa, Bolaman, Karakuş ve Niksar, Ünye kazasına bağlı nahiyelerdi. Bununla birlikte bu nahiyelerin erkek nüfusu ayrı tespit edilmişti. Dört nahiyenin dışında Ünye kazası (merkez nahiyesi) 71 köyü kapsıyordu.1896 tarihli vilayet salnamesine göre ise, Ünye kazasının nüfusu 52.507 kişiden oluşuyordu. Bu nüfusun yüzde 7,4'ü (3.905 kişi) Rum, yüzde 7,2'si (3.815 kişi) Ermenilerden oluşuyordu. Ünye kazasında yaşayan Karadeniz Rumları, Trabzon Metropolitliği'nin dört başpiskoposluğundan biri olan Niksar Başpiskoposluğu'na bağlıydı.

Ünye, II. Mahmut döneminden cumhuriyetin ilanına kadar Trabzon valisi Haznedarzade Süleyman Paşa'nın ailesi tarafından yönetilmiştir. Haznedarzade Süleyman Paşa Ünye'ye saray yaptırmıştır. Bu gösterişli saray Fransız ressamlar tarafından da resmedilmiştir. Fakat çıkan bir yangın sonucu saray kullanılamaz hale gelmiştir. Günümüzde Sarayın surlarının üstünde aileye mensup kişilerin evleri bulunmaktadır.